Organ podatkowy tylko w ściśle określonych przypadkach może dokonać kontroli podatnika w jego mieszkaniu. Prezentujemy bardzo ciekawy wyrok Sądu Administracyjnego, który podkreśla zasady miru domowego, nietykalności mieszkania i jego przyległości. Podkreślić należy za Sądem, że kontroli lokali mieszkalnych bez zgody kontrolowanego lub zgody prokuratora rejonowego, przeprowadzać nie wolno. Ponadto w ramach wszczętej kontroli podatkowej kontrolujący mogą ubiegać się o taką zgodę tylko w sytuacji gdy przepisy dopuszczają możliwość ich wstępu do lokalu mieszkalnego. Dlatego też należy podkreślić, że prawo kontrolujących (urzędników skarbowych) do wstępu do lokali mieszkalnych i dokonywania ich oględzin związane jest wyłącznie z działalnością gospodarczą, prowadzoną w takim lokalu lub gdy ewentualnie przechowywane są tam przedmioty, księgi podatkowe, akta lub inne dokumenty. Wskazany wcześniej zakres przedmiotowy musi jednak dotyczyć danej działalności i zakresu upoważnienia do kontroli. Nie może bowiem być tak, że zainteresowanie urzędników będzie dotyczyło np. roku 2004 gdy upoważnienie obejmuje rok 2005. Ponadto muszą kontrolujący wiedzieć, i co najważniejsze wykazać, że przechowywane w domu przedmioty czy dokumenty (akta i księgi) mogą mieć wpływ na ustalenie istnienia obowiązku podatkowego lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego.
Może być ono również realizowane w stosunku do podatnika, wobec którego zostało wszczęte postępowanie w sprawie opodatkowania dochodu nie znajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzących ze źródeł nie ujawnionych, ale też z poszanowaniem miru domowego i przy spełnieniu opisanych przesłanek.
Wyrok NSA z 2002-02-26 III SA 1884/01 Legalis
Teza: Wykładnia art. 287 Ordynacji podatkowej musi być dokonywana w sposób ścisły. Stosowanie tego przepisu w sposób rozszerzający grozi bowiem w chronione art. 50 Konstytucji prawo do miru domowego.
„Mimo, że art. 284 § 1 pkt 1 i 2 Ordynacji podatkowej daje kontrolującym prawo, w zakresie wynikającym z upoważnienia w szczególności do wstępu na grunt oraz do budynków, lokali lub innych pomieszczeń oraz żądania okazania majątku podlegającego kontroli oraz do dokonywania jego oględzin, to kontrola w mieszkaniach może odbywać się tylko w przypadkach, określonych w art. 287 Ordynacji podatkowej. Przy czym z uwagi na fakt, że art. 50 Konstytucji zapewnia nienaruszalność mieszkania i gwarantuje, że przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób nią określony, wykładnia art. 287 Ordynacji podatkowej musi być dokonywana w sposób ścisły. Stosowanie tego przepisu w sposób rozszerzający godzi bowiem w chronione art. 50 Konstytucji prawo do miru domowego.
Z art. 287 Ordynacji podatkowej wynika zasada, że kontroli lokali mieszkalnych bez zgody kontrolowanego lub zgody prokuratora rejonowego, w przypadkach określonych w § 2 lub § 4, przeprowadzać nie wolno. Ponadto w ramach kontroli podatkowej kontrolujący mogą ubiegać się o taką zgodę tylko w sytuacji gdy przepisy dopuszczają możliwość ich wstępu do lokalu mieszkalnego. Prawo kontrolujących do wstępu do lokali mieszkalnych i dokonywania ich oględzin związane jest bowiem z działalnością gospodarczą podatnika, prowadzoną w takim lokalu, przechowywaniem tam przez niego przedmiotów, ksiąg podatkowych, akt lub innych dokumentów, mogących mieć wpływ na ustalenie istnienia obowiązku podatkowego lub określenia wysokości zobowiązania podatkowego. Może być ono również realizowane w stosunku do podatnika, wobec którego zostało wszczęte postępowanie w sprawie opodatkowania dochodu nie znajdującego pokrycia w ujawnionych źródłach przychodów lub pochodzących ze źródeł nie ujawnionych.
W rozpatrywanej sprawie, niezależnie od okoliczności, że skarżący nie wyraził zgody na oględziny niektórych pomieszczeń w swoim domu mieszkalnym, nie występowała żadna z wyżej wymienionych sytuacji, która pozwalałaby na prowadzenie w jego domu kontroli podatkowej. Przy czym należy mieć na względzie, że przedstawiona wyżej ochrona nienaruszalności lokalu mieszkalnego, biorąc pod uwagę art. 47 KC i art. 2 ustawy z dnia 24.6.1994 r. o własności lokali (Dz. U. Nr 85, poz. 338, ze zm.) obejmuje także jego części składowe, takie jak np. schowki, komórki, piwnice itp. pomieszczenia.