W ostatnim czasie widoczne jest zwiększone zainteresowanie gmin i innych jednostek samorządu terytorialnego usługami doradztwa podatkowego. Jednostki samorządu terytorialnego z tytułu niektórych dochodów/obrotów są bowiem również zobowiązane do zapłacenia podatku.
Złożoność czynności podejmowanych przez jednostki samorządu terytorialnego oraz ich specyficzna pozycja prawno-podatkowa, często powoduje trudności dotyczące prawidłowego i optymalnego rozliczania podatków.
Rozliczenia jednostek samorządu terytorialnego z podatku VAT
Jest to szczególnie widoczne na gruncie podatku VAT. Jednostka samorządu terytorialnego jeżeli działa jako organ władzy publicznej, zasadniczo nie jest uznawana za podatnika VAT. Zasada ta ma swoje ograniczenia wynikające w szczególności z mechanizmów unijnego podatku od wartości dodanej oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Przyjmuje się jednak, że jeżeli jednostka samorządu terytorialnego działa na podstawie prawa administracyjnego, to nie jest uznawana za podatnika VAT, jeżeli działa natomiast na podstawie prawa cywilnego to takim podatnikiem będzie.
Nie jest to jednak takie proste. Wskazuje na to chociażby ostatnie pytanie prejudycjalne skierowane przez NSA do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (pytanie prejudycjalne z dnia 17 sierpnia 2012 r., sygn. I FSK 1612/11). NSA zapytał, czy gmina sprzedając nieruchomość (a więc dokonując czynność na podstawie prawa cywilnego), która nigdy nie była wykorzystywana w działalności gospodarczej, jest podatnikiem VAT? Jeżeli odpowiedź na tak postawione pytanie będzie negatywna, gminy będą musiały przeanalizować wszystkie czynności dokonywane na podstawie stosunków prywatno-prywantych i ustalić kiedy działały jako podatnicy VAT. Może to, w konsekwencji spowodować spore wpływy do gminnych budżetów z tytułu nienależnie zapłaconego podatku VAT.
Odliczanie VAT przy zastosowaniu proporcji sprzedaży
Z drugiej strony gminy już teraz optymalizują wysokość odliczanego podatku naliczonego. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują zarówno działalność opodatkowaną VAT, zwolnioną od VAT i nieopodatkowaną (działając jako organ władzy publicznej). W celu realizacji wszystkich tych rodzajów działalności jednostki samorządu terytorialnego ponoszą rozmaite wydatki. Niektóre z tych wydatków związane są jednocześnie z działalnością opodatkowaną, zwolnioną i nieopodatkowaną (np. wydatki na media). VAT z tego tytułu gminy odliczają na podstawie współczynnika struktury sprzedaży stosownie do art. 90 ustawy o VAT. Współczynnik struktury sprzedaży pozwala obliczyć, jaki procent takiego wydatku związany jest z działalnością opodatkowaną a w konsekwencji, jaki procent podatku naliczonego podlega odliczeniu.
W dniu 24 października 2011 r. NSA wydał w tym zakresie korzystną uchwałę dla jednostek samorządu terytorialnego (I FPS 9/10). Wskazał, że czynności nieopodatkowanych nie uwzględnia się przy obliczaniu współczynnika struktury sprzedaży. Pozwala to w bardzo istotnym zakresie zwiększyć kwotę podatku naliczonego, który podlega odliczeniu w odniesieniu do wydatków niedających się przyporządkować do danej kategorii czynności. Z drugiej Strony jednostki samorządu terytorialnego mogą odliczać 100% kwoty podatku naliczonego wynikającego z wydatków związanych z tylko z działalnością opodatkowaną i nieopodatkowaną.
Powyższe spowodowało, że jednostki samorządu terytorialnego, co raz częściej korzystają z usług doradców podatkowych, w celu optymalizacji swoich rozliczeń podatkowych. Tendencja ta wynika z jednej strony z dużych (kwotowo) możliwości optymalizacyjnych, a z drugiej strony z faktu, że przeprowadzenie procesu optymalizacyjnego w jednostkach samorządu terytorialnego jest czynnością dość skomplikowaną i wymaga fachowej wiedzy.
Grzegorz Klarkowski
Asystent Doradcy Podatkowego