Żeby przejść do tematu podatku spadkowego, najpierw przytoczmy sobie definicje spadku, który znajdziemy w art. 922 § 1. Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r. (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 121, ze zm.), który mówi, że: „spadkiem nazywamy prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzące z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej”.
Podatek od spadków i darowizn to podatek bezpośredni płacony od przyrostu majątku. Podstawowym aktem prawnym regulującym podatek jest ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 86). Ten podatek jest również nazywany potocznie podatkiem po śmierci.
Podatnikami takiego podatku są osoby fizyczne, które nabyły własności rzeczy. Natomiast płatnikami podatku od spadków i darowizn są notariusze od darowizny dokonanej w formie aktu notarialnego, umowy nieodpłatnego zniesienia współwłasności lub ugody.
Przyjęcie spadku należy odróżnić od nabycia spadku. Z przepisów kodeksu cywilnego wynika, że spadkobierca nabywa spadek z chwilą śmierci spadkodawcy (art. 925 kc w zw. z art. 924 kc). Nabycie spadku nie jest jednak tożsame z jego przyjęciem. Spadkobierca bowiem, ma dopiero od tej chwili (a dokładnie od dnia, w którym dowiedział się o nabyciu spadku) możliwość wypowiedzenia się, co do tego czy spadek przyjmuje (i w jaki sposób) czy też spadek odrzuca. Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku powinno być złożone w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o nabyciu spadku. Brak w tym terminie jakiegokolwiek oświadczenia spadkobiercy jest równoznaczne z prostym przyjęciem spadku.
W zasadzie więc, dopiero chwila złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku (lub chwila, w której upłynął termin do złożenia takiego oświadczenia) jest momentem powstania obowiązku podatkowego, od którego należy liczyć termin do złożenia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (art. 17a ust. 1 ustawy).
Ustawa o podatku od spadków i darowizn dzieli obdarowanych na grupy – kryterium jest stopień pokrewieństwa. Im dalsza rodzina (aż do osób niespokrewnionych), tym podatek jest większy, a kwoty wolne od podatku mniejsze.
Podział na grupy
Grupa „0”
Nie funkcjonuje w aparacie ustawy (ta operuje tylko trzema grupami) zasługuje jednak na wyodrębnienie z uwagi na jej funkcjonalność. Osoby należące bowiem do „grupy 0” mogą skorzystać ze zwolnienia od podatku od darowizn (i spadków) – a wyłącznym warunkiem jest złożenie określonego zawiadomienia do urzędu skarbowego.
Do grupy 0 zalicza się
- małżonka (obecnego, nie byłych),
- zstępnych (np. syn, córka, wnuki, prawnuki),
- wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie),
- rodzeństwo,
- pasierba, (syn z poprzedniego małżeństwa żona/męża)
- ojczyma (partner mamy po śmierci taty)
- macochę (partnerka taty po śmierci mamy)
Ten podział ma znaczenie wyłącznie dla celów zwolnienia podatkowego – nominalnie osoby te należą do pierwszej grupy podatkowej.
Grupa 1
Do pierwszej grupy podatkowej zalicza się najbliższą rodzinę. Państwo minimalizuje dla nich koszty darowizny, zarówno poprzez niską stawkę opodatkowania, jak i stosunkowo wysoką kwotę wolną od podatku, tj. 9.637zł. Do grupy 1 zalicza się te same osoby co w przypadku grupy 0, dodając jeszcze:
- teściów,
- zięcia,
- synową,
Jak łatwo zauważyć z grupy 1 do grupy 0 nie zalicza się wyłącznie teściów, zięcia i synowej (powinowatych).
Grupa 2
Do drugiej grupy podatkowej należą dalsi krewni darczyńcy (spadkodawcy). Ich zobowiązanie podatkowe z tytułu darowizn jest wyższe niż w grupie 1, niższa jest również kwota wolna od podatku, tj. 7.276zł. Członkowie drugiej grupy nie korzystają z żadnych zwolnień od podatku od spadków i darowizn.
Do grupy 2 należą:
- zstępni rodzeństwa (np. siostrzeniec, bratanek),
- rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka),
- zstępni i małżonkowie pasierbów,
- małżonkowie rodzeństwa (np. mąż siostry) ,
- rodzeństwo małżonków (np. brat żony szwagier),
- małżonków rodzeństwa małżonków (np. mąż siostry męża),
- małżonków innych zstępnych (np. żona wnuka).
Grupa 3
W grupie trzeciej znajdują się wszystkie pozostałe osoby, nie zaliczone do pozostałych grup.
Są to więc osoby zupełnie obcy darczyńcy (przyjaciele, znajomi i inni), oraz także spokrewnione, czy spowinowacone w dalszym kręgu (kuzyni, rodzina ojczyma, czy macochy). A zatem, tu występuje najmniejsza kwota wolna od podatku, tj. 4.902 zł.
ZWOLNIENIA Z PODATKU SPADKOWEGO
Otrzymanie zarówno spadku, jak i darowizny powoduje powstanie obowiązku podatkowego u osoby, która nabyła rzeczy i prawa majątkowe. Jednak nie w każdym przypadku fiskus wymaga uiszczenia daniny. Osoby, które stanowią najbliższą rodzinę spadkodawcy bądź darczyńcy, są zwolnione z obowiązku zapłaty podatku, pod warunkiem, że spełnią określone warunki.
Przez najbliższą rodzinę rozumie się małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodzice, dziadkowie), pasierba, rodzeństwo, ojczyma, macochę. Trzeba uważać, bo najbliższa rodzina podatkowa to wcale nie to samo co w życiu. Najbliższymi podatkowo nie są: teściowa, teść, zięć i synowa. Tu zwolnienia nie ma. Zwolnienie obejmuje wszystkie spadki i darowizny przekazywane w ramach najbliższej rodziny. Nawet te warte bajońskie sumy. Nie ma tu znaczenia, czy chodzi o pieniądze, ziemię, mieszkania, pałace, czy samochody, znaczki albo papiery wartościowe…
Bartosz Kaczorek
Stażysta w Kancelarii